Mahir Alkaya (SP): ‘We leven in een schijndemocratie en de (digitale) euro is onhoudbaar’

Alkaya vroeg onlangs het Commissiedebat over de digitale euro (CBDC) aan, waar blckbx live verslag van deed. Hij is sinds 2018 Kamerlid namens de SP en debuteerde onlangs als schrijver met zijn boek Van wie wordt ons geld? Het Kamerlid zegt blckbx op de voet te volgen en vindt het naar eigen zeggen ‘een grote eer’ om als eerste politicus van een linkse partij in gesprek te gaan met Pasquino. Maar hij vindt het vooral heel belangrijk om mensen te wijzen op de risico’s van de onafwendbaar lijkende komst van de digitale euro.

Schijndemocratie

Hij heeft steeds vaker het gevoel dat we leven in een schijndemocratie, antwoordt Alkaya op een vraag van Pasquino. “Ten aanzien van de digitale euro zien we dat het besluit ergens anders wordt genomen. Als parlement kunnen we er wel over meepraten, maar kunnen we het niet tegenhouden. Het is dus de vraag of het nog een volksvertegenwoordiging is zoals het aanvankelijk is bedoeld. De Kamer heeft wel invloed, maar de macht en zeggenschap liggen elders,” aldus Alkaya, daarbij verwijzend naar Brussel.

Aan de komst van een digitale munt, die wordt uitgegeven door de centrale banken ofwel de overheid, zijn volgens Alkaya nogal wat risico’s verbonden. “Is onze privacy goed geborgd? Kan de overheid bepaalde zaken, zoals bestedingsdoeleinden, alvast inprogrammeren?” Dus is het hartstikke belangrijk, zegt Alkaya, dat de volksvertegenwoordiging er bovenop blijft zitten om te voorkomen dat we in een surveillancestaat terecht komen.

Buitenspel

Alkaya reageert op Thierry Baudet (FVD), die voor het Kamergebouw na het Commissiedebat aangeeft dat er helemaal geen CBDC moet komen ‘omdat die de overheid te veel macht geeft vanwege de programmeerbaarheid’. “Hij heeft een punt maar zet zich buitenspel door alleen maar nee te zeggen. Ik doe mijn best om technische en juridische waarborgen te laten inbouwen, om het [de kans op misbruik] in de toekomst zo moeilijk mogelijk te maken. Toch is de kans 99,9 procent dat wij er ons ook tegen zullen keren.”

Wanneer zou de SP ook ‘nee’ zeggen tegen de digitale euro? Alkaya: “Eigenlijk zijn we al op dat punt beland. Als je de digitale euro zo vormgeeft dat je niet minder afhankelijk wordt van de commerciële banken, dan heeft het geen zin. Mijn motie daarover is helaas ook verworpen,” zegt Alkaya. Het enige nut wat de digitale euro zou kunnen hebben is weg, omdat de bankenlobby zo sterk was.

Moties als ‘anoniem betalen moet mogelijk blijven’ zijn wel aangenomen. “Maar het is maar de vraag of ze ons in Brussel en Frankfurt serieus nemen,” zegt Alkaya. Dat lijkt inderdaad onwaarschijnlijk gezien onder andere de uitspraak van de Nederlandse Evelien Witlox, die afkomstig is van ING en nu door de Europese Centrale Bank is aangesteld voor het ontwikkelen van de digitale euro. Witlox heeft letterlijk gezegd dat volledige anonimiteit is uitgesloten. "De EU wil helemaal geen volledige anonimiteit."

Zero lower bound

Ook komt tijdens het interview het betoog van econoom Edin Mujagić aan bod, waar Alkaya zich volledig bij aansluit. Mujagić sprak bij BNR Nieuwsradio over de mogelijkheid voor centrale banken om met een digitale munt de zero lower bound, de vloer in de rente, te doorbreken, zoals door het IMF in twee papers wordt beschreven (linkjes, zie onderaan in dit artikel). “Je kunt de rente naar nul procent brengen maar niet veel daaronder. Dat is een serieus obstakel voor centrale bankiers. Digitaal geld maakt het mogelijk om door die vloer heen te breken. Er komt dan gewoon een heffing op het gebruik van contant geld, een wisselkoers tussen digitaal geld en contant geld, waardoor voor hetzelfde product meer contante euro’s moeten worden betaald dan digitale euro’s.” Mujagić geeft aan dat het belangrijk is dat politici voorkomen dat dit soort maatregelen door de centrale bank genomen wordt. “Politici moeten hierover gaan, niet de centrale banken.”

Alkaya en Pasquino komen dan terug op het onderwerp wie nu werkelijk de macht in handen heeft. Alkaya laat zien dat politieke partijen en volksvertegenwoordigers niet tot de stakeholders – belanghebbenden – van de digitale euro worden gerekend door de ECB. “Ze nemen nationale parlementen niet eens serieus. Over fundamentele zaken, zoals ons geldstelsel, hebben we als nationaal parlement niets meer te zeggen. De Europese Commissie komt in het voorjaar met een wet, die vervolgens wordt besproken in de lidstaten in het parlement. Wij kunnen daar in de Kamer over praten, maar we kunnen geen veto uitspreken.”

In een tweeminutendebat in de Tweede Kamer gaf Alkaya op een vraag van Pepijn van Houwelingen (FVD) aan dat een vertrek uit de EU wat hem betreft nog een stap te ver is maar dat Nederland eventueel wel uit de euro zou kunnen stappen. "De euro is onhoudbaar."

Blijven inzetten

Want hoewel niemand hier al zegt zo ver te willen gaan, is Alkaya toch bang dat men de digitale euro uiteindelijk zal willen gaan gebruiken voor het opleggen van bestedingsdoelen, CO2-budgetten en het heffen van negatieve rente. "Er zijn al landen buiten Europa waar ze de technische mogelijkheden nu al hiervoor willen gebruiken. De kans dat het hier in de toekomst ook ter sprake komt, is groot." Toch zal de politicus zich blijven inzetten voor het inbouwen van waarborgen om dit soort misbruik te voorkomen. "Anders wordt het nog waarschijnlijker dat het ervan komt."

IMF-papers een en twee.

Mahir Alkaya debuteerde onlangs met zijn boek 'Van wie wordt ons geld? - Over de stille strijd tussen oppermachtige banken en opkomende uitdagers'. Speciaal voor blckbx-kijkers mogen wij drie exemplaren verloten onder degenen die het goede antwoord geven op de vraag die in dit interview wordt gesteld.

Weet jij het antwoord en wil je kans maken op dit boek? Stuur jouw antwoord vóór vrijdag 20 januari a.s. in.