‘Wetenschap als nieuwe religie’ - In gesprek met prof. dr. Ronald Meester

Het idee dat wetenschap de plaats heeft ingenomen van religie is niet nieuw. “Dat hoor je vaker,” zegt Meester. “Het klassieke religieuze geloof is overboord gegooid, omdat moderne rationeel ingestelde mensen dat niet meer zouden accepteren. En wetenschap is daarvoor in de plaats gekomen als volledig rationele onderneming, waar geloof geen plaats heeft en waar je dingen bewijst als waar of onwaar.” Maar volgens Meester is het probleem verstrekkender. “De manier waarop mensen zich tot wetenschap verhouden, is gaan lijken op de manier waarop mensen zich tot religie verhouden.” En dat heeft vaak weinig met rationaliteit te maken.

Messiaans vaccin

Zo ziet hij dat wetenschap steeds meer wordt gekenmerkt door rituelen. “Net als religie kent de wetenschap ook hogepriesters: de mensen van het OMT, die zeggen wat wel mag en wat niet mag. Zij zijn de alwetenden waar niet aan getwijfeld mag worden, want zij hebben ervoor geleerd.”

En net als religie draagt wetenschap de belofte van een betere wereld in zich. “Dat zag ik bijvoorbeeld toen voormalig zorgminister Hugo de Jonge zei dat vaccins dé uitweg waren. Het was de oplossing voor al onze problemen. Er werd zó benadrukt dat het verlossend zou zijn, dat ik het – enigszins provocerend – een Messiaans vaccin heb genoemd. Het was eigenlijk hoe er ook gereageerd zou kunnen worden op de Christelijke belofte: de wederkomst van Jezus.”

Wetenschap als schaamlap

Één van de hoofdstukken uit Meesters boek heet ‘Wetenschap als schaamlap’, waarin hij tegen het licht houdt hoe wetenschap vaak wordt opgevoerd om bepaald beleid te rechtvaardigen. “Gebeurt dat op een eerlijke manier? Zegt die wetenschap dat eigenlijk wel? Het meest stuitende voorbeeld van wetenschap die werd ingezet als schaamlap was de introductie van het coronatoegangsbewijs. Het model dat werd gebruikt als rechtvaardiging was een regelrechte belediging van de wetenschap.”

In een boeiend gesprek legt Meester uit hoe volgens hem ethici, filosofen en de rechterlijke macht allemaal steken hebben laten vallen in het coronadebat. Ook gaat hij in op de teleurstellende rol die de Kerk in zijn ogen heeft gespeeld: “De Kerk heeft bij uitstek de potentie om maatschappijkritisch te zijn, maar de kerkelijke gezagsdragers hebben die mogelijkheid niet gebruikt.”

Meester en Pasquino ontmoetten elkaar op een bijzondere plaats: in een pianowinkel annex concertzaal in Leiden, waar Meester zijn eigen vleugel kocht en verschillende concerten heeft gegeven. Zij bespreken Meesters boek ‘Wetenschap als nieuwe religie: Hoe corona de spirituele schaarste in de samenleving blootlegde’, waarbij ieder hoofdstuk muzikaal wordt omlijst door een compositie van Federico Mompou, gespeeld door Meester.

Prof. dr. Ronald Meester

Prof. dr. Ronald Meester is hoogleraar waarschijnlijkheidsrekening aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en was al twee keer eerder te zien bij blckbx. In september 2021 was hij samen met psycholoog en mediator Dawn Henderson te gast om de polarisatie in de samenleving te bespreken. En in juni van dit jaar uitte hij samen met immunoloog prof. dr. Theo Schetters stevige kritiek op het CBS-onderzoek naar de oversterfte.