Lareb en directeur Kant droegen dubbele pet tijdens vaccinatiecampagne

Data-analist Cees van den Bos deed een Wob-onderzoek naar de rol van bijwerkingencentrum Lareb en haar directeur Agnes Kant voor en tijdens de vaccinatiecampagne tegen COVID-19. Hij constateert op Substack dat er op meerdere punten sprake was van een onverenigbaar belangenconflict bij de overheidsinstantie, die primair als taak heeft om de bijwerkingen van vaccinaties te registreren en de vaccinatieveiligheid te bewaken.

Onverenigbare rol

Van den Bos heeft allereerst kritiek op de dubbelrol van Agnes Kant. Zij is niet alleen directeur van het Lareb maar maakt daarnaast sinds 2019 deel uit van de Vaccinatiealliantie van het ministerie van Volksgezondheid (VWS). “Deze rollen zijn niet verenigbaar,” meent de data-analist. “Als directeur van het Lareb is Agnes Kant verantwoordelijk voor registratie en signalering van bijwerkingen van medicijnen. Als lid van de Vaccinatiealliantie, die als doelstelling heeft om de vaccinatiebereidheid te vergroten door middel van het propageren van vaccinatie, kan een belangenconflict ontstaan.”

Ongerustheid wegnemen

Die tweeledige rol ziet Van den Bos ook bij het Lareb zelf. Uit een draaiboek voor de vaccinatiecampagne uit mei 2020 blijkt dat het Lareb zichzelf tot taak stelde om naast het monitoren van veiligheidsproblemen ook ongerustheid over de coronavaccins bij de bevolking weg te nemen.

“Om onafhankelijkheid en neutraliteit te bewaken, zou het Lareb niet als primaire doelstelling moeten hebben om onrust over bijwerkingen te bestrijden,” merkt Van den Bos op. “Het Lareb zou louter onafhankelijk en transparant over bijwerkingen van geneesmiddelen moeten rapporteren en niet betrokken moeten zijn bij promotie van medicijnen.”

In een bijeenkomst van de Vaccinatiealliantie die op 26 oktober van 2020 plaatsvond, begeleidde het Lareb een werksessie over ‘het wegnemen van onrust over bijwerkingen’. Gezien de onafhankelijke en controlerende functie van het Lareb ten aanzien van de veiligheid van geneesmiddelen, lijkt dit onderwerp moeilijk verenigbaar met de promotionele doelstelling van de Vaccinatiealliantie om de gehele bevolking te vaccineren.

Medewerkers Lareb in Denktank Desinformatie

Van den Bos ontdekte ook in de Wob-documenten dat twee medewerkers van het Lareb deel uitmaakten van de Denktank Desinformatie, die als onderdeel van de Vaccinatiealliantie valt onder het ministerie van VWS. De Denktank Desinformatie houdt zich bezig met de bestrijding van vermeende desinformatie over vaccins met als doel om de vaccinatiebereidheid te vergroten. De Lareb-functionarisen werkten hierbij in de Denktank Desinformatie onder andere samen met medewerkers van techbedrijven Google en Facebook.

"Het feit dat twee medewerkers van het Lareb ook deelnamen aan de Denktank Desinformatie, is een onverenigbaar belangenconflict," zegt de data-analist.

VWS wilde AVG overtreden

In augustus 2020 kreeg het Lareb financiering voor het ontwikkelen van een systeem om vaccinaties te registreren, gekoppeld aan persoonsgegevens en eventuele bijwerkingen. De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) stond echter niet toe dat men vaccinatiegegevens gekoppeld aan het burgerservicenummer (BSN) centraal zou vastleggen. Hiervoor zou expliciet toestemming van de burger nodig zijn.

Een e-mail van 27 augustus 2020 uit de Wob-documenten toont aan dat het ministerie van VWS overwoog om toch alvast te gaan registreren zonder toestemming, vooruitlopend op een wettelijke grondslag om persoonsgebonden vaccinatiegegevens te mogen verwerken. Hierbij riskeerde men volgens de ambtenaar van VWS ‘wel politieke en maatschappelijke heisa‘.

“Hoewel ik denk dat we de politieke en maatschappelijke discussie die daaruit kan voortvloeien niet moeten onderschatten, is dit wel de minst gekunstelde constructie en de meer koninklijke route waarbij we gaan proberen om de boel netjes te regelen,” aldus de ambtenaar.

Van den Bos: “Met de kennis van nu wordt beter duidelijk dat de mogelijkheid tot registratie van vaccins in combinatie met het BSN van zeer groot belang was. Dit was namelijk ook noodzakelijk om de sinds april 2020 in voorbereiding zijnde digitale vaccinatiepaspoorten te kunnen implementeren.”

Eerder werd al bekend dat het Lareb het aantal verwachte bijwerkingen van de COVID-vaccins vijftien keer te laag inschatte. Op basis van het aantal bijwerkingen van 7.000 dat werd geregistreerd na de griepvaccinatie tegen het H1N1-virus in 2009, berekende het Lareb voor de COVID-vaccins een aantal van 15.000 verwachte bijwerkingen. Op basis van de data die tot augustus 2022 beschikbaar waren, bleek deze inschatting van 15.000 meldingen er maar liefst een factor 15 naast te zitten. In werkelijkheid werden er tot dat moment maar liefst 227.973 meldingen bij het Lareb geregistreerd.