Kabinet Rutte 4 piept en kraakt: ‘Vertrouwen is weg’

Het onderlinge vertrouwen binnen de regering liep een flinke deuk op toen CDA-leider Wopke Hoekstra vorige week in een interview met het AD de ingrijpende stikstofdoelen ‘niet heilig’ verklaarde. Het CDA wil de stikstofuitstoot volgens afspraak wel met 50 procent terugdringen, maar daar desnoods meer tijd voor nemen. ”Natuurlijk kun je op veel plekken vóór 2030 de stikstofdoelen al halen, maar als het elders langer duurt, moeten we die tijd nemen,” vindt Hoekstra.

Ruzie in kabinet

De overige regeringspartijen – D66 voorop – reageerden hier geïrriteerd op, blijkt uit een reconstructie die het AD maakte van deze kabinetsruzie. Donderdag 18 augustus was de eerste Catshuissessie na het zomerreces. In dit overleg bespreken de fractievoorzitters van de coalitiepartijen, de premier en de vicepremiers de actuele problematiek. CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma had voorafgaand aan het overleg de overige fractievoorzitters gebeld om ‘een voorwaarschuwing’ te geven dat Hoekstra een dag later in een interview uitspraken zou doen over het stikstofbeleid die schuurden met het coalitieakkoord. Hoekstra gaf premier Rutte en stikstofminister Christianne van der Wal (VVD) een soortgelijke ‘voorwaarschuwing’.

Tijdens het overleg zei Hoekstra over de stikstofdoelen: “Daar heb ik een interview over gegeven in het AD van morgen en dat is goed voor jullie om te weten. Dat heb ik gedaan als CDA-leider en niet als minister van Buitenlandse Zaken.” Nieuwsgierig naar wat hen te wachten stond, buitelden de collega’s over elkaar heen om te vragen wat hij precies bedoelde. Rutte gaf aan dat het het fijn zou zijn als iedereen dat stuk zou kunnen lezen, maar Hoekstra wilde de tekst niet delen. “Waar ben je mee bezig?” vroeg vicepremier Sigrid Kaag (D66) aan Hoekstra, die niets losliet.

‘Vertrouwen is weg’

De dag erna – na publicatie van het interview – hing er ‘een grafstemming’ in de ministerraad. “Bij de collega’s was veel frustratie. Niet alleen over het momentum, maar vooral: dat Hoekstra het via de krant speelde. Als het CDA echt problemen heeft met de achterban, moeten ze dat met ons delen,” zei één van de aanwezigen. Sigrid Kaag keek Hoekstra ‘doordringend’ aan en zei: “Het vertrouwen is weg.” Men was geïrriteerd over Hoekstra’s ‘onbesuisde Alleingang’ en over het feit dat hij de bemiddelingspoging van Johan Remkes niet wilde afwachten – het was het CDA die Remkes als bemiddelaar wilde. De ruzie werd niet opgelost, maar bevroren, totdat Remkes over een paar weken klaar is met zijn bemiddeling.

VVD in verzet

Ondertussen zwelt het verzet binnen de VVD tegen het asiel- en het stikstofbeleid verder aan, nadat vorige week Limburgse liberalen al aan de alarmbel trokken. Nu sluiten tientallen lokale VVD-fracties zich daarbij aan in nieuwe brandbrieven die zij stuurden aan de Tweede Kamerfractie van de partij, meldt de Telegraaf vandaag. In de brieven smeken zij de fractie en premier Rutte om te stoppen met de gedwongen asielopvang in gemeenten. Vorige week dwong het kabinet voor het eerst een gemeente, Tubbergen, om asielzoekers op te vangen.

“Het gebeurt tegen de wil van het democratisch gekozen bestuur van de gemeente en gaat daarmee een principiële grens over,” schrijven protesterende VVD’ers in een brief aan VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans en Kamerlid Ruben Brekelmans. “De maat is nu echt vol. Het Rijk, met pijnlijk genoeg steeds VVD-bestuurders in een leidende positie, draagt daar de volledige verantwoordelijkheid voor.”

Eddie Förster, VVD-fractievoorzitter in Breda, pleit voor een tijdelijke asielstop: “Zorg nou eerst tijdelijk dat er geen instroom meer is, of nagenoeg geen, zodat je de huidige problemen kunt oplossen.”

‘Stekker eruit’

Het verzet tegen de landelijke partijleiding komt ook voort uit onvrede over het stikstofbeleid. Teun Heldens, VVD-fractievoorzitter in Peel en Maas, vindt dat de VVD Hoekstra moet steunen in zijn wens om meer tijd te nemen voor het halen van de stikstofdoelen. Volgens Heldens moeten de VVD en het CDA regeringspartner D66 onder druk zetten om het coalitieakkoord open te breken, zowel op het gebied van asiel als op stikstof. “We hebben gewoon slecht onderhandeld en te veel aan D66 gegeven. Als D66 niet bereid is ons tegemoet te komen, moet de VVD-fractie maar de stekker uit dit kabinet trekken.”

‘Geen draagvlak’

In juni nam het VVD-congres nog een motie aan tégen de stikstofplannen van het kabinet, maar met die motie gebeurt te weinig, volgens Mirjam Nelisse, VVD-Statenlid in Zuid-Holland. “Ondanks goede gesprekken heeft de VVD-Kamerfractie onze stikstofmotie onvoldoende uitgevoerd,” zegt zij. “Zonder zorgvuldige en onomstreden onderbouwing van het beleid ontstaat geen vertrouwen en geen draagvlak.”