Martin Bosma op de bres voor kritische burgers: ‘Er zijn genoeg complottheorieën die kloppen’

Tijdens het debat over de staat van de rechtsstaat van donderdag zei CDA-minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken zich zorgen te maken over ‘de aantrekkingskracht van complottheorieën’. Ze wil de verspreiding ervan tegengaan. Bosma herinnerde de minister eraan dat het eerst de term ‘nepnieuws’ was die werd gebruikt om onwelgevallige, maar feitelijk juiste informatie onder dezelfde noemer te scharen als aantoonbare onzin.

“Je hebt in links-liberale kringen allemaal van die modetjes en van die grillen. En dan lopen politici daarachteraan. Zo’n gril was een tijd ‘nepnieuws’. Dat schijnt dan een heel groot probleem te zijn. Mevrouw Ollongren, de voorganger van deze minister, kwam met een heel plan. Wij vroegen toen: wat is dan ‘nepnieuws’ en wie bepaalt dat? Wat is nep en wat klopt wel? En daar kwam niet zoveel uit,” zei hij.

“De huidige mode is ‘complottheorie’,” vervolgde Bosma. “Dat is ook weer zo’n kreetje dat te pas en te onpas tevoorschijn komt. En dan denk ik hé: dat is interessant. Wanneer is iets nou een ‘complottheorie’? Wat is dat nou precies, een ‘complot’? En hoezo zouden complottheorieën niet kloppen?”

Tekst gaat verder onder de video

Genoeg complottheorieën kloppen

“Er zijn genoeg complottheorieën die kloppen. Wie is de staat om te zeggen dat sommige complottheorieën niet kloppen en sommige weer wel? Hebben Nederlanders niet gewoon het recht om in complottheorieën te geloven? Dat zijn een paar heel serieuze vragen en ik krijg daar graag antwoord op. Kan de minister een opsomming geven van welke complottheorieën niet kloppen?” vroeg hij aan Bruins Slot.

“Ik geloof zelf in diverse complottheorieën,” ging hij verder. “Bijvoorbeeld dat de EU erop uit is om onze nationale soevereiniteit te vernietigen. Ik geloof ook dat D66 complotteert om onze democratie te ondermijnen. Ik geloof ook dat mevrouw Leijten een complot leidt samen met de heer Omtzigt om de toeslagenaffaire tot een goed einde te brengen. Is dat een theorie waar ik niet in mag geloven?” vroeg het Kamerlid. “De vraag der vragen is: wie is de staat om uit te maken wat wél een koosjere complottheorie is en wat niet?”

Geen ministerie van Waarheid

Bruins Slot antwoordde: “Complottheorieën gaan vaak hand in hand met wantrouwen in traditionele media, wetenschap en overheid. Achter het verspreiden van complottheorieën zitten vaak geen kwade intenties, maar zorgen of vragen. Het is dus niet altijd met opzet. Het is niet aan mij om te bepalen welke theorie wel of niet een complottheorie is. Ik zie op dat vlak vooral een rol voor de onafhankelijke media en de onafhankelijke factcheckers.”

“De staat zegt dus niet bij monde van deze minister: hierbij stel ik officieel vast dat de ene complottheorie niet klopt en de andere complottheorie wel klopt?” vroeg Bosma. “Het ministerie van Binnenlandse Zaken wordt vooralsnog niet omgevormd tot een ministerie van Waarheid, om het maar in 1984-termen te gieten?”

“De AIVD waarschuwt ervoor dat complottheorieën soms een aanjagende werking hebben op bepaalde mensen, een kleine groep, die daarin aanleiding zien om extremistisch gedrag te vertonen,” antwoordde de minister. “Dat is iets anders dan de rol van Binnenlandse Zaken die bepaalt wat wel en wat geen complottheorieën zijn.”

‘D66 is extreemrechts’

Eerder in het debat betoogde Bosma aan de hand van talrijke voorbeelden dat D66 als ‘extreemrechts’ omschreven kan worden en daarom eens goed in de spiegel zou moeten kijken. Hij wees er onder meer op dat D66 een partijverbod wil en de ‘andersdenkende omroep’ Ongehoord Nederland kapot wil maken. Ook benoemde hij het openlijke racisme van de partij richting blanken, dat bijvoorbeeld tot uitdrukking kwam toen een vertegenwoordiger van D66 in de Tweede Kamer zei dat er ‘te veel witte gezichten op de ministeries zijn’.

In De Telegraaf noemde columnist en PvdA’er Ronald Plasterk D66 donderdag ‘veruit de grootste bedreiging voor de vrijheid van denken en vrijheid van meningsuiting’.