Embleem Waffen-SS-divisie voortaan geen nazi-symbool meer, oordeelt hoogste rechter Oekraïne

De gerechtelijke uitspraak is het slotstuk van een jarenlang geschil dat uiteindelijk bij de hoogste juridische instantie eindigde. De Galicische divisie van de Waffen-SS wordt opgehemeld door Oekraïense nationalisten. Communistische en nazistische symboliek was sinds 2015 verboden in Oekraïne, maar het wapen van de divisie is sinds begin december weer toegestaan.

Het Oekraïense Instituut voor Nationale Herdenking (UINM) ziet in deze SS-divisie een ‘opstandig leger’, dat niets met het nationaalsocialisme te maken heeft. “Het Hooggerechtshof heeft een einde gemaakt aan een lange juridische strijd die vijf jaar geleden werd gestart door vertegenwoordigers van de ‘Russische wereld’,” aldus de advocaat van het UINM, Vjatsjeslav Jakoebenko. Het embleem, een leeuw met drie kronen, is in de afbeelding bij dit artikel te zien op een oude propagandaposter, naast het gezicht van Adolf Hitler.

Oorlogsmisdaden

De 14e Waffen-Grenadier-Divisie van de SS (Galicisch Nr. 1), zoals de officiële naam luidde, werd in april 1943 gevormd met vrijwilligers uit West-Oekraïne, voornamelijk uit de landstreek Galicië, die naast het huidige Oekraïne ook Polen bestrijkt. De Welsh-Poolse historicus Norman Davies noemde Galicië ‘de armste provincie van Europa’. Het leeuwendeel van de tot 22.000 actieve vrijwilligers kwam uit de stad en regio Lviv, en bestond voornamelijk uit leden van de Organisatie van Oekraïense Nationalisten (OUN).

Poolse onderzoekers achten het bewezen dat de divisie zich schuldig maakte aan oorlogsmisdaden in opdracht van Duitse officieren, maar Oekraïense bronnen spreken dit tegen. Op 28 februari 1944 werd het Poolse dorp Huta Pieniacka, een blijvende verzetshaard, volledig van de kaart geveegd, waarbij een groot deel van de burgerbevolking omkwam.

Nog geen vier maanden later in juni 1944 werd de divisie zelf vrijwel volkomen vernietigd door het Russische leger in de slag bij Brody, nabij Lviv. De divisie werd opnieuw aangevuld en meer richting het westen ingezet. In april 1945 werd het omgevormd tot de eerste divisie van het Oekraïense Nationale Leger (UNA) en gaf zich op 10 mei 1945 in Noord-Italië over aan de geallieerden.

Israël

Sinds 28 april 2010 wordt de oprichting van de divisie jaarlijks herdacht met een parade in Lviv en nu ook in Kiev. Dit alles kan ongestraft plaatsvinden, ondanks het verbod dat sinds 2015 gold. Vorig jaar eiste het Israëlische Ministerie van Buitenlandse Zaken dat de Oekraïense regering de parades zou veroordelen.

“De Waffen-SS-eenheden waren betrokken bij de ergste misdaden die tijdens de Holocaust plaatsvonden,” zei het ministerie. “We veroordelen de aanhoudende verheerlijking van nazi-collaborateurs en verwachten dat de Oekraïense regering dergelijke fenomenen ondubbelzinnig veroordeelt en voorkomt dat het weer plaatsvindt.”

Naast het embleem van Galicisch Nr. 1 dragen sommige Oekraïense militairen ook de symbolen van de beruchte 3. SS-pantserdivisie Totenkopf en de SS-stormbrigade Dirlewanger, die zich medeschuldig maakte aan het bloedbad van Wola. Wat betreft slachtoffers was dit de grootste oorlogsmisdaad op Europese bodem tijdens WOII. De Waffen-SS kende 38 divisies gedurende de oorlog. De emblemen van de drie divisies worden gedragen naast swastika’s en andere nazi-symboliek. Ook Volodymyr Zelensky en het Oekraïense ministerie van Defensie deelden in mei een foto van een soldaat met de beruchte Totenkopf.