Column: Drammende dwergen

Activisten hadden de weg geblokkeerd, waardoor een ambulance te laat arriveerde bij een verkeersslachtoffer; dood. De media benadrukten vooral dat het betreffende verkeersslachtoffer zich onrechtmatig op de noodlottige weg had begeven. Eigen schuld dus. Én, zo voegde men toe, het slachtoffer zou ook zonder blokkade zijn overleden. Gekte kent geen grenzen.

‘s Avonds sprak ik enkele Oosterburen over de toestand in de wereld. Tijdens de Corona-hype hadden ze nooit alles geloofd, zo beweerden ze met trots. Ik nam de proef op de som aangaande hun kritische blik op de nieuwste ‘dodelijke dreiging’, het klimaat? Helaas, voetstoots schuift men aan in de nieuwste angststoet. Ik vertel dat onze strengreligieuze voorouders op eenzelfde overtuigde wijze knielden voor de gepredikte hel en verdoemenis en dat een groot deel van hun landgenoten de jaren ’30-retoriek over Joden, homo’s en zigeuners klakkeloos overnam. En ook dat velen wereldwijd met eenzelfde onderdanige overtuiging alles slikten wat aan zogenaamde Corona-facts voorbijkwam. Allemaal waar erkenden ze, om daar vervolgens meteen licht verontwaardigd aan toe te voegen: "Maar je kan toch het klimaatprobleem niet ontkennen?" Evenzo grillig en oncontroleerbaar als het klimaat functioneert de menselijke geest. Dankzij deze onpeilbare wispelturigheid rekruteert de klimaatlobby zijn volgelingen.

Of ik een klimaatontkenner ben? Nee, het klimaat is een absolute grootheid die in zichzelf niet te ontkennen valt. Of ik dan ontken dat het klimaat verandert? Evenmin. Klimaatschommelingen zijn van alle tijden. Wetenschappers buiten de activistenbubbel laten daarover geen twijfel bestaan. Of het klimaat dan geen probleem is? Ook niet. Het gedrag van mensen, waarbij hebzucht, overconsumptie en egoïsme de aarde, zee en lucht vervuilen, en wat tot ecologische destructie en splijting van een samenleving leidt, dat is het probleem. Of ik tegen maatregelen ben? Ook dat niet. Maar domheid van hen die zich laten ringeloren door het kapitaal zorgt juist steeds voor verkeerde maatregelen. Een acute aanpak van milieuverontreiniging wordt door big corporates namelijk uit de weg gegaan omdat hun rijkdom wegsmelt zodra ze hun vervuilende industrieën zouden sluiten. Zij acteren bezorgdheid door lange termijndoelen op te stellen bij iets veel groters dan milieuverontreiniging; het klimaat. ‘Kijk dat is pas aanpakken’, denkt iedereen dan. En de energietransitie klopt vervolgens de komende decennia onze zakken leeg. Opnieuw wordt een breed wetenschappelijk debat voorkomen, waardoor nuances verdwijnen en massahysterie en polarisatie op de loer liggen. De media overspoelen burgers met één waarheid. Op radicale wijze wordt mensen één taal aangeleerd en speelt men geraffineerd in op emoties: wie kan immers tegen het redden van de aarde zijn? Voortdurende manipulatie zorgt voor een samenleving die meer en meer dresseerbaar wordt. Fascisme ligt op de loer.

Spanningen zullen toenemen want uiteraard halen ‘we’ de ‘klimaatdoelen’ – vreemd woord – weer net niet, warmt de aarde waarschijnlijk weer meer op dan voorspeld en komen ze er op de klimaattop ook weer net niet uit. Zo trekt dit toneelstuk al jaren volle zalen. Met angstige jongeren en boze activisten als slecht betaalde figuranten buiten achter dranghekken. Maar als fanaten hun zin niet krijgen ontstaat spanning. Eenzelfde als die ontstaat wanneer logica een wig drijft tussen wensdenken en realiteit. Een respectvolle gedachtewisseling zoals volwassenen dat doen die intern met onlusten kunnen omgaan, is dan vaak onmogelijk. Want waar volwassenheid staat voor het intern én extern kunnen reflecteren op zaken, daar externaliseert de drammer. En die schuwt daarbij ongebreideld uitageren niet. Agressie of infantiel magisch denken – wij kunnen de aarde controleren – zijn tekenend en dienen voor respectievelijk het vluchten voor dan wel het opvullen van leegte. “Nu ik iets doe voor het klimaat, voel ik me minder leeg”, aldus een activist die op een landingsbaan zijn leegte aan het opvullen was. Een psychiater, zelf activiste, noemt dit zelfs helend en roept iedereen bij ‘klimaatsomberheid’ op om psychologische sessies in te ruilen voor lidmaatschap van een groene politieke partij: “Sluit aan met je geld en/of je aanwezigheid.” Dus schrik je van een goede nazomer, wordt dan activist en geef je geld.

Goed rentmeesterschap vraagt om een andere gezindheid, waarbij ook respect voor de andersdenkende bestaat. De ‘betekeniseconomie’ als gezonde opvolger van het neo-liberalisme staat voor een nieuw paradigma, waarbij we ons niet meer laten leiden door economische groei maar door verbondenheid met de ander, delen en gunnen. Geen plaats voor gedram. Leer eerst eens eigen emoties temperen alvorens te proberen het klimaat met een thermostaatknop te regelen.

Voor het slapen nog even wat ‘Fernsehen’. Letterlijk op afstand kijken naar de roerige jaren ’70 die voorbijkwamen, waaronder de verweesde blikken van RAF-leden. Hoever zijn we nu verwijderd van gewelddadig links extremisme bedenk ik me. Daarna een zoetsappige film, even zwijmelen. Totdat een nagesynchroniseerde dialoog in mijn allergie landt. Elkaars ‘taal’ kunnen verdragen blijkt dus over generaties lang onmogelijk. Dan maar spotify. Brel zingt me in slaap: “Wanneer de lage lucht ons nederigheid leert.. Wanneer onder de wolken mensen dwergen zijn.. Dan vecht mijn land.. Mijn vlakke land."

Huibrecht Boluijt (Dinteloord, 8 januari 1967) behaalde zijn doctoraal in de Gezondheidspsychologie. Hij is vrijgevestigd psycholoog en therapeut in Middelburg. Als columnist, opiniemaker en spreker deelt hij, vaak met psychologisch-wetenschappelijke duiding, vlijmscherp zijn perspectief op wat er om ons heen gebeurt.