Lightbox Image
Afbeelding:
Columns 27 mei 2023

De Profeet

Huibrecht Boluijt
Gezondheidspsycholoog
2022 09 07 Columns HB
7:30

‘Gerechtigheid, gerechtigheid zul je najagen’ is een vers uit het Bijbelboek Deuteronomium. Ik kwam het onlangs tegen bij het lezen van ‘De Profeten’ van Abraham Joshua Heschel. Profeten schudden wakker, strijden voor rechtvaardigheid. Bestaan ze nog?

In de kerk waar ik in mijn jonge jaren met regelmaat te vinden was omdat mijn lieve ouders mij het Heil Gods zo nadrukkelijk toewensten – begrijpelijk natuurlijk – werd met regelmaat gepredikt over profeten en profetieën. Of ik heb nooit goed opgelet of de kerk lukte het om deze kritische zieners avant la lettre te framen tot voornamelijk voorspellers van onder andere onheil. Ik stelde mij deze mannen desondanks altijd voor als grijs bebaarde en bedachtzame oudjes die met herdersstok, omringd door een handje vol aanhangers, want een profeet in eigen land wordt immers niet geëerd, door de bergen trokken. En die niet veroordelend maar beheerst en mild, edoch gedecideerd, waarschuwden voor de toorn Gods. Dat zij niet zelden met de vuist op tafel sloegen, hun morele verontwaardiging nooit onder stoelen of banken staken en vooral gepassioneerd en met een mateloze opwinding politieke en maatschappelijke wantoestanden aan de kaak stelden en vaak de laffe inborst van de mens hekelden, werd naar mijn idee op de achtergrond gehouden. De nadruk lag op de Godsverering. Met als bijeffect rust in de samenleving; vooral niets aanwakkeren.

Heschel schrijft in het verlengde van de bevlogen grondhouding van de profeten dat ook het gebed een ontwrichtend karakter moet hebben, en niet als ritueel moet worden ingezet ter bevestiging van het eigen deugen en evenmin als rituele boetedoening voor de neiging tot het kwade. Het moet dieper en is een oproep aan het eigen geweten om verantwoordelijkheid op zich te nemen, te handelen en angsten aan te gaan. In plaats van deemoedig de ogen op het hogere te richten zonder omzien.

Zijn er nog profeten? Zo ja, wie dan, politici? Kaag en Rutte wellicht die vorig weekend bij hun Bilderbergvrinden wereldproblemen buiten het zicht van de democratische gebruiken bespraken? Nee, te weinig vuur, te glad. Of is het De Jonge die vorige week in een interview met een overdaad aan geacteerd respect oreerde over hoe krachtig hij Rosa Parks vindt in de wijze waarop zij in discriminatoire tijden, ondanks fysieke knechting, haar zelfrespect en vrijheid van meningsuiting verdedigde. Bijzonder hoe hij was vergeten aan welke kant hij stond toen hij sprak over het 'op het vestje willen spugen van hen die een ander standpunt hebben'. Dat hij de 'gezwollen retoriek' van Obama en King indrukwekkend vindt snap ik voor iemand die niet verder komt dan 'frikandellen' en 'van deur tot deur'. En alsof ook hij inmiddels kampt met z'n geheugen voegde hij toe: "Alle grote bewegingen beginnen in het klein door mensen die moedige dingen doen omdat ze vinden dat het nodig is." Daar had ie meer gelijk dan dat hij zich realiseert. Nee, ook hij lijkt me geen profeet. Die zijn verbaal sterk en vooral zelfkritisch. Wiersma dan, waarvan zijn passie mogelijk met een emotiereguleringsprobleem wordt verward? Nee, een profeet kleineert niet.

Tjeenk Willink, de gedistingeerde mediator des Vaderlands die onlangs afscheid nam, is hij dan profeet? Nee, hij bewoog immers jarenlang mee in het ja-knikkende zichzelf bevestigende Haagse circus. Nu lijdt hij zoals zoveel uittredende voorgangers aan wiedergutmachungsdrang. Het geweten knaagt en hij wijst nu op het gebrek aan zelfreflecterend vermogen van politici daar waar zijn eigen omfloerstheid en te abstracte adviezen laf ruimte boden voor elke politieke inkleuring. Hij zag niet dat hij figurant was in de slangenkuil van het Haagse toneelspel wat continue sist van bloeddorst en gebrek aan fatsoen. Ze zullen zijn laatste reclamatie schouderophalend lezen als een stuiptrekking van een oude man. Zijn slotakkoord dat de maatschappij uit elkaar zou kunnen vallen is raak, alleen mist hij dat dit al gebeurd is. En de macht die denkt: 'Doei Herman, gelukkig hebben we Johan nog'.

Zijn media wellicht profeten? Nee, de meeste journalisten zijn te stil en te hautain om de hand in eigen boezem te steken. Zo blijft rectificatie over de gevoerde hetze die vanaf 2016 tegen Trump werd gevoerd uit. Ook nu vorige week na een diepgravend onderzoek van speciaal raadsman John Durham is gebleken dat Russia-gate een verzonnen verhaal bleek. Ook de Twitterfiles gaan niet toevallig aan de journalistieke speurneuzen voorbij. Wellicht uit angst voor het boemerang-effect en gewezen te worden op de eigen een-tweetjes met de overheid.

Heel even leek het erop dat zelfreflectie toch in het handboek voor de journalistiek voorkomt. Deze week erkende een hoofdredacteur van een grote online krant nederig dat media vooral ‘naar zichzelf’ moeten kijken voor het antwoord op de vraag hoe het alsmaar afnemende vertrouwen in hun werk kan worden verklaard. Hij had de oplossing al. Daarom, zo zei hij, leggen zij elke zondag uit waarom ze als journalisten doen wat ze doen en daarom bieden ze de mogelijkheid om te reageren op hun mediaberichten. Want hij kon heel goed begrijpen dat veel mensen nieuws mijden omdat ze het complex vinden of er een slecht gevoel van krijgen. En ook moest nieuws evenwichtig worden gemaakt. Wat dat is, ik heb geen idee, maar nieuws moet volgens mij gewoon goed onderzocht en gefileerd gebracht worden. Niet opgeleukt of gekleurd. Kortom, de totale vernedering van de nieuwsconsument. Met deze infantiele vorm van zelfreflectie hoeven we alleen nog maar de begrafenis van de media te regelen. Klinisch dood zijn ze al. En hiermee is het antwoord op het waarom van het tanende vertrouwen gegeven. Men raakt de ziel van hun ‘ik’ als ook de kern van hun journalistieke respectievelijk politieke en sociaal-maatschappelijke opgave niet meer. De merites van onderwerpen wordt gemist door vooringenomenheid en een gebrek aan neutraliteit doordat introspectie ontbreekt: de kritische blik op de eigen grondhouding. Men ziet de eigen bias niet. Men wijst, maar niet naar zichzelf en kijkt al helemaal niet in zichzelf. Dat past profeten niet.

Zijn militaire deskundigen, die gedreven door strijdlust en masse pleiten voor meer wapentuig en die het doden van mensen boven de dialoog verkiezen dan profeten? Nee, de profeet is niet van het zwaard, maar van het woord. Wetenschappers dan? Nee, zij leggen te vaak collega’s het zwijgen op vanuit het idee de waarheid te bezitten terwijl de wetenschappelijke waarheid slechts als construct te benaderen valt. Het streven naar waarheid loopt dood als men het spanningsveld met de antithese ontloopt. Het legt de filosofische interactie plat en daarmee het leven als zoekproces. Ombudsman Van Zutphen die halverwege deze week een zoveelste lege frase liet optekenen met de baanbrekende en historische woorden dat de overheid beter naar de burger moet luisteren is het ook niet. Profeten herkauwen namelijk geen afgekloven teksten. Kunstenaars of musici dan? Sinéad O’Connor wellicht, die als slachtoffer van seksueel misbruik en mishandeling sinds dertig jaar geleden veel wantoestanden aan de kaak stelde, daar waar velen liever bleven wegkijken van onrecht. Verguisd werd ze en emotioneel gekruisigd op 16 oktober 1992 tijdens een optreden ter ere van Bob Dylan. Ze gaf geen krimp.

Soms moet de wereld klaar zijn voor de realiteit en verdragen mensen de confrontatie met de ellende die diep wordt weggestopt niet. Veel daders van onrecht lopen daarom nog steeds vrij rond. Dit beklag zal tot het einde der tijden klinken, tenzij het ons lukt om onze eigen angst niet langer te ontlopen door ons in de eigen bubbel of achter beeldschermen te verstoppen, maar ons uit te spreken.

Profeten leven ons hun gepassioneerde betrokkenheid bij politiek en samenleving voor. Niet via neutraal vastgestelde abstracte reflecties op zaken, maar door het keihard op verbaal scherpe wijze doorprikken van illusies van geveinsde voorspoed en de aangewezen veilige wegen. Ze hekelen voorzichtigheid, onpartijdigheid en de ontkenning van mensonterende dynamieken en zijn daarom voor veel mensen een bedreiging van de innerlijke rust die niet meer is dan een afweer van de genoemde angst die overuren draait. Zij duwen ons met onze neus op die angst, de lafheid en bekrompenheid en waarschuwen voor hen die onheil prediken en daarna de oplossing verkopen met de valse belofte grip te hebben op de eindigheid.

En de hoeders van de democratie die de mond vol hebben van vrede en het vrije woord, maar inmiddels de tirannie in ‘onze achtertuin’ met door hen gefinancierd oorlogstuig laten bestrijden snoeren als moraalredders de resterende kritische denkers in media en wetenschap de mond. Mensen worden zodoende tegen hun naasten opgezet door hen die als lachende derde op afstand van andermans driften willen profiteren. En burgers worden verklikkers die als zogenaamde hoeders van de wet en ‘waarheid’ wijzen naar vermeend laakbaar gedrag van critici.

En dit met leugens volgevreten volk, door welvaart mentaal verarmd, heeft voor nog meer gemak hun ziel en zaligheid in handen van de staat en diens media gelegd: ‘Het zal mijn tijd wel duren’. Van zelfbewustzijn, laat staan van wolven in schaapskleren begrijpt men niks. Men verfoeit liever de columnist.

Dat is overigens niet de reden waarom dit mijn laatste geschreven Blckbx-column is.

Voor alles is een tijd. Graag tref ik jullie elders.
Dank voor alle support en lieve berichten!

Huibrecht Boluijt (Dinteloord, 8 januari 1967) behaalde zijn doctoraal in de Gezondheidspsychologie. Hij is vrijgevestigd psycholoog en therapeut. Zijn praktijk voor psychotherapie is gevestigd in Middelburg. Als columnist, opiniemaker, spreker en docent deelt hij met psychologisch-wetenschappelijke duiding vlijmscherp zijn perspectief op wat er om ons heen gebeurt.

Lees meer over: Huibrecht Boluijt

Reacties

Hier kan je discussiëren over het nieuws, vragen stellen en inhoudelijk iets bijdragen aan artikelen.
Bernardus

Huurrecht ontzettend bedankt. Zo jammer dat je stopt,veel van je geleerd.Maar bedenk er staat in Jesaja 40:23 Hij maakt vorsten nietig,de leiders van de aarde onbeduidend:nauwelijks zijn ze geplant nauwelijks gezaaid,nauwelijks wortel geschoten,of Hij blaast over hen, en ze verdorren en de stormwind neemt hen op als kaf.
Het ga je goed.

FlorisV

Het is vooral een tijdperk van valse profeten en orakels. Al Gore, Greta Thunberg. Daarvoor al de Club van Rome. De Jehova's Getuigen. Alsmaar het einde der tijden duiden. En er elke keer naast zitten.

Er gaan zeker dingen veranderen. De westerse samenleving stort in en wordt dictatorialer. Maar die verkondigde crises, van pandemie tot stikstof en klimaat, dat zijn gewoon smoesjes om ons nog meer mee te knechten. Zoals een sekte iemand ook leeg zuigt.

Cookies op deze website