Giftige pijlen

Hiermee gaf hij erkenning en eer aan de ander. En hij had de kracht om ruimte te maken voor de ander en daarmee voeding voor een gezond sportklimaat. Een groot contrast met een andere nieuwskop die dag: ‘Grensoverschrijdend gedrag in de sport neemt toe’.

Met deze twee nieuwsfeiten is het een kleine stap naar peilen met een korte ‘ei’. Peilingen wijzen al maanden uit dat het kabinet aan de verliezende hand is en dat ze zouden worden ‘afgerekend’ met hun gedrag mochten er nu verkiezingen worden gehouden. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) liet onlangs nog optekenen dat het electoraat de politiek zelfs als geheel als verliezers aanwijst. Het vertrouwen in de politiek is laag en de tevredenheid over de democratie neemt af, constateerden onderzoekers van het SCP: “Politici zélf lijken een grote rol te spelen in de toenemende zorgen over polarisatie. Burgers maken zich zorgen over het Haagse onvermogen om problemen op te lossen en over de ‘vijandigheid en afkeer’ in het politieke debat. Ze ergeren zich aan politici die elkaar niet laten uitspreken, geen respect tonen, of alleen hun eigen achterban toespreken. Kortom, mensen zien slechts nog vechters die een respectvolle ontmoeting en de reikende hand uit de weg gaan of die niet kunnen geven.

De hedendaagse debatten kennen een narcistische dynamiek, als weerklank van een sociaal verarmd klimaat van individuen die in alles het stralende ‘ik’ voorop willen plaatsen. Discussies worden steeds verdraaid en gaan uiteindelijk niet meer over de inhoud. En men ontwijkt vragen zodra de eigen kwetsbaarheid in beeld komt, om met jokken en charmes het goede beeld van zichzelf hoog te houden. Op meer of minder subtiele wijze kleineert en beschuldigt men elkaar om in een volgend debat, wanneer de doelen gelijk zijn, diezelfde ander weer op te hemelen en te complimenteren. Dit alles strekt tot doel om de politieke opponent er emotioneel onder te krijgen. Men vertrekt namelijk niet vanuit het idee om er samen uit te willen komen. Behalve dan het samen onder de strikt eigen voorwaarden. Wat we echter zien gebeuren op het politieke toneel is dat dit gedrag de opponent versterkt in eenzelfde gedragsstijl. Het brengt de ander ook niet uit evenwicht.

De schade ligt dus elders. De omstanders, in dit geval de kiezers, zijn de verliezers. En door gevoelens van vervreemding, verwarring en angst voelt men zich emotioneel leeggezogen door wat men ziet. Men onthecht zich daardoor van de politiek. Deze apathie lijkt velen nu parten te spelen. Men zappt weg, moedeloos. De vraag die zich in de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen van maart van dit jaar laat beantwoorden, is of men in Den Haag op dezelfde heilloze weg blijft aansukkelen. En of in de politieke arena de messen nog scherper zullen worden geslepen. Dat is moeilijk te peilen, want de ‘speelwijze’ en ‘scores’ in politiek spel zijn lastiger te duiden dan bijvoorbeeld in de sport, waar absolute parameters een winnaar aanwijzen. Dartpijlen die op one hundred and eighty wijzen, spreken immers duidelijke taal. Maar wat pijlen zijn voor darts, dat zijn woorden voor het debat, met als nadeel dat scores niet eenduidig zijn te meten. Het geraffineerde politieke woordenspel, met niet zelden steken onder de gordel, is als een armada van rondvliegende projectielen in een door een gebrek aan zelfinzicht verworden wespennest. Zij missen hun doel, zo laten de peilingen duidelijk zijn.

Gaat de politiek dit jaar dan wellicht het vizier op zichzelf richten en zo anderen de ruimte en erkenning geven voor argumenten, of blijft het gevecht voor het eigen gelijk de toon bepalen? Hoe mooi zou het zijn dat juist de politici die het vaakst met de neuzen tegen elkaar staan en altijd maar met de vinger wijzen, vaker zouden kunnen zeggen ‘sorry, ik zag het verkeerd’, zodat de ander ruimte krijgt om uit de verdediging te komen en ook naar de ander toedurft?

Het is als in een relatie op drift, waarin twee mensen – niet zelden de ander als narcist bestempelend – giftige pijlen op elkaar blijven afvuren en waar men plotseling elkaar werkelijk ziet als iemand: als een mens met minstens even goede intenties. Ver-geven houdt in de ander zijn of haar gelijk gunnen, zonder het eens te zijn maar erkennen dat ieder zijn gelijk heeft. En dat als die jou raakt dit een oproep is tot introspectie. Het is de enige weg naar samen. Men zal door de confrontatie met het eigen ongelijk zeker geraakt worden. Dat wil men niet, het is afwijzing. Maar eens die ijdelheid van de overtuiging over de eigen verankerde waarheid is overwonnen – wat dus meer zegt over jouw afweer dan over de ander of over het waarheidsgehalte van het besproken thema – maakt het ruimte vrij voor verbinding, liefde. Het uitsluitend onderzoeken naar de eigen bijdrage in het ontstaan van spanningen in meningsverschillen, in plaats van vingerwijzen en jij-bakken, brengt harmonie. En zelfs de kracht om vergeving aan de ander te vragen. Het kan. Ik weet dat het bestaat. Ik merk het aan mijn pen die de laatste weken minder scherp schrijft en juist mijn inzichten meer dan ooit verruimd. Zo overtuigd dat ik was alleen scherp te zien met mijn blik op het gelijk.