Nieuwe poging WHO om van apenpokken 'internationale medische noodsituatie' te maken

Vorige week dinsdag meldde de WHO tijdens een update over het virus dat er inmiddels 9.200 gevallen zijn vastgesteld in 63 landen. Op 4 juli zouden dat nog maar 6.000 gevallen zijn geweest.

Het is opvallend dat de WHO zo veel moeite doet om van apenpokken een zogeheten Public Health Emergency of International Concern (PHEIC) te maken. Tot nu toe zouden volgens de WHO slechts drie mensen aan de ziekte zijn overleden, is de ziekte in vrijwel alle gevallen goed behandelbaar en zijn de symptomen meestal mild.

Eerste poging strandde

Op 23 juni riep de WHO het noodcomité van deskundigen ook al bijeen om te beslissen of apenpokken een PHEIC vormt. Maar een meerderheid adviseerde het hoofd van de WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus, dat de situatie daar op dat moment niet om vroeg.

Een PHEIC is het hoogste alarm dat de WHO kan afgeven. Het is in de geschiedenis zes keer voorgekomen. De laatste keer gebeurde dat in 2020, toen COVID-19 werd verklaard tot een internationale noodsituatie op gezondheidsgebied.

"Het noodcomité zal de directeur-generaal van de WHO op 21 juli zijn mening geven over de vraag of de gebeurtenis een PHEIC vormt," aldus het VN-gezondheidsagentschap vorige week in een verklaring. "Als dat zo is, zal het tijdelijke aanbevelingen doen over hoe de verspreiding van de ziekte beter kan worden voorkomen en beperkt en hoe de wereldwijde reactie op het gebied van de volksgezondheid kan worden beheerd."

De commissie zal kijken naar trends, hoe effectief de tegenmaatregelen zijn en aanbevelingen doen voor wat landen en gemeenschappen moeten doen om de uitbraak aan te pakken, vertelde Tedros op een virtuele persconferentie vorige week dinsdag. "De WHO blijft samenwerken met landen en vaccinfabrikanten om de uitwisseling van vaccins, die momenteel schaars zijn, te coördineren,” voegde hij eraan toe.

"We moeten verdere overdracht proberen te stoppen en regeringen adviseren om het traceren van contacten te implementeren om te helpen het virus op te sporen en in te dammen en om mensen in isolatie te helpen,” zei Tedros.

Net als bij COVID is vaccinatie voor gezondheidsautoriteiten hét antwoord op het bestrijden van apenpokken. Onder leiding van de WHO wordt volop ingezet op het produceren van vaccins.

Grote gevolgen voor Nederland

Indien het noodcomité besluit de noodsituatie uit te roepen, dan heeft dat grote gevolgen voor alle landen die zijn aangesloten bij de WHO, inclusief Nederland. Volgens de Internationale Gezondheidsregeling van 2005 zijn nationale overheden dan wettelijk verplicht om direct maatregelen te nemen om de verspreiding van het virus in te dammen.

Een mondiaal paraatheidsplan treedt dan in werking dat er bijvoorbeeld voor moet zorgen dat ‘snel doeltreffende tests, vaccins en geneesmiddelen beschikbaar zijn waarmee levens kunnen worden gered en grootschalige crises kunnen worden afgewend.’ Ook kan van landen bijvoorbeeld gevraagd worden om reisbeperkingen in te voeren.

Gezondheidsminister Ernst Kuipers besloot aan het begin van de uitbraak vrijwel direct om apenpokken op de A-lijst van ernstige ziektes te zetten, ondanks het doorgaans onschuldige karakter van de ziekte. De plaatsing op de A-lijst geeft de regering de bevoegdheid om verregaande maatregelen op te leggen 'ter bescherming van de publieke gezondheid', bijvoorbeeld een tijdelijk beroepsverbod, gedwongen onderzoek, isolatie en quarantaine.

Profielschets

Twee weken geleden publiceerde de WHO haar eerste situatierapport over de verspreiding van apenpokken, met details over het profiel van degenen die tot nu toe door de uitbraak zijn getroffen.

Volgens de WHO gaat het vrijwel alleen maar om mannen, voornamelijk uit stedelijke gebieden, met een gemiddelde leeftijd van 37 jaar waarvan drie vijfde 'zich identificeert als mannen die seks hebben met mannen'.

De normale eerste symptomen van apenpokken zijn hoge koorts, gezwollen lymfeklieren en een blaarachtige, waterpokkenachtige huiduitslag. Maar volgens het rapport vertonen bij deze uitbraak veel gevallen niet het klassiek beschreven klinische beeld. Van de gevallen die tenminste één symptoom meldden, had 81 procent wijdverspreide uitslag op het lichaam, 50 procent koorts en 41 procent genitale uitslag.

Aan het eind van de week wordt bekendgemaakt of het zestien leden tellende noodcomité van de WHO, dat wordt voorgezeten door Jean-Marie Okwo-Bele uit de Democratische Republiek Congo, voormalig directeur van de afdeling Vaccins en immunisering van de WHO, heeft beslist om apenpokken te promoveren tot internationale noodsituatie op gezondheidsgebied.