Op1-redactie bedacht vergelijking tussen Iran en 'apartheidsregime' Israël al voor de uitzending

Begin januari noemde presentatrice Natasja Gibbs Israël een ‘apartheidsregime’, in een uitzending van Op1. Ook vergeleek ze de manier waarop Israël Palestijnse jongeren behandelt met Iran, waar het regime momenteel zonder vorm van proces tieners en twintigers executeert vanwege deelname aan vrijheidsdemonstraties. Zij kreeg bijval van haar collega Nadia Moussaid.

Tijdens en na de uitzending kwamen er honderden klachten binnen bij de Ombudsman van de NPO Margo Smit, die daarop onderzoek deed. Maandag kwam zij met haar oordeel. De Ombudsman oordeelt niet over de uitspraak zelf. Wel heeft ze kritiek op de manier waarop deze gebracht werd. "Het gaat hier om het journalistieke proces,” aldus Smit. "Een presentator mag iets stellen, mits controleerbaar onderbouwd of als mening aangeduid. Beide gebeurde hier niet." Daardoor is volgens haar bij een deel van het publiek 'een deuk in de geloofwaardigheid' van de omroep BNNVARA ontstaan.

Uitspraken voorbereid

Uit de uitspraak van de Ombudsman blijkt echter ook dat Israël niet toevallig aan bod kwam tijdens het gesprek over Iran. Het was zelfs een van tevoren door de redactie opgezette strategie. "Als dan in de middag het nieuwsbericht binnenkomt dat in Israël in 2022 een recordaantal doden is gevallen op de Westelijke Jordaanoever, besluit de redactie twee op zich losstaande nieuwsfeiten (open brief Iran – doden op de West Bank) aan elkaar te koppelen. De link met specifiek de staat Israël wordt in het gesprek aangebracht," aldus het rapport van de Ombudsman.

Ook de omstreden term 'apartheidsregime' was van tevoren bedacht. "Op basis van een aantal bronnen (de redactie noemt tegen de Ombudsman rapporten van diverse organisaties als Amnesty International, Human Rights Watch, het Israëlische informatiecentrum voor mensenrechten in de bezette gebieden B’Tselem, de Verenigde Naties) wordt de term ‘apartheidsregime’ gekoppeld aan de staat Israël. Die bronnen en de afweging waarom deze bewoordingen worden gebruikt, meldt de presentator die avond niet in het gesprek."

Tekst gaat verder onder de tweet.

Geen boete

De Ombudsman houdt het bij een journalistieke tik op de vingers en legt BNNVARA geen boete op, zoals ze eerder wel deed bij omroep Ongehoord Nederland. Zij oordeelt niet of de uitspraak van Gibbs antisemitisch of racistisch was. Volgens Smit wordt hier in de Journalistieke Code van de NPO niets over gezegd. Na een rapport over de uitzendingen van Ongehoord Nederland, pleitten de Ombudsman en de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme er al wel voor om dit in de code op te nemen.

BNNVARA is ‘teleurgesteld’ in het oordeel van de Ombudsman, laat het in een reactie weten, maar belooft de adviezen ‘nauwkeurig te lezen en serieus te nemen’.

De omroep gaf eerder aan dat de uitlatingen van Gibbs over Israël 'voldoende steun in feiten en actualiteit' hebben. "Zij baseerde haar uitspraak dat Israël een 'apartheidsregime' voert onder meer op rapporten van Human Rights Watch, Amnesty International en de Verenigde Naties," liet de omroep in januari aan het ANP weten. De presentator noemde die rapporten in de uitzending echter niet als bron.

Tijdens de bewuste uitzending van Op1 wees tafelgast Gert-Jan Segers beide dames erop dat Israël 'absoluut geen apartheidsregime kent'. "Israël is een multireligieuze, multiculturele samenleving waarin Arabieren, Joden, Christenen en Druzen samenleven."