Raad van State adviseert: neem coronapas, avondklok en schoolsluiting op in permanente coronawet

Hoewel nut en noodzaak van het coronatoegangsbewijs (CTB), een avondklok en schoolsluitingen ernstig worden betwijfeld, pleit het hoogste adviesorgaan van de regering voor het juridisch verankeren van deze polariserende en maatschappij-ontwrichtende bevoegdheden in de nieuwe coronawet.

De Raad ziet het wetsvoorstel als een ‘eerste stap op weg naar een voldragen en duurzaam wettelijk stelsel’, maar vindt ook dat ‘bepaalde bevoegdheden ontbreken die in het geval van een ernstige pandemie noodzakelijk kunnen zijn’. Het wetsvoorstel is volgens de Raad ‘nog niet voltooid’.

Coronatoegangsbewijs

Het advies noemt het ‘ontbreken van test- en/of vaccinatiebewijzen in de gereedschapskist’ als één van die tekortkomingen. “In bepaalde omstandigheden kan het eraan bijdragen om te voorkomen dat, ook uit grondrechtelijk oogpunt, veel verstrekkender maatregelen – zoals een complete lockdown of het geheel sluiten van bepaalde sectoren – moeten worden genomen die economie en samenleving vérgaand kunnen ontwrichten,” zo licht de Raad zijn advies toe.

Het noemt geen wetenschappelijk onderzoek waarop de veronderstelde noodzaak van een coronatoegangsbewijs (CTB) is gebaseerd. Het verwijst echter wel naar de adviezen die werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland gaven op het wetsvoorstel. De werkgeversorganisaties willen het CTB ‘als optie houden om lockdowns te voorkomen’ en vinden de Raad van State hierin dus aan hun zijde. Uit een rapport dat de TU Delft in januari publiceerde kwam juist naar voren dat het CTB niet effectief is in de bestrijding van het virus.

Avondklok en schoolsluitingen

De Raad adviseert dat er in de nieuwe wet een juridische basis wordt opgenomen voor het instellen van een avondklok. In mei 2021 zei Ernst Kuipers – destijds voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg – nog dat de avondklok geen enkel effect had op het aantal ziekenhuisopnames. “Bij de invoering van de avondklok was de berekening dat het 10 procent zou verminderen. Als je kijkt naar het beloop van de ziekenhuisopnames in de tijd, zagen we zowel bij de invoering als bij het opschuiven geen enkel effect,” zei hij bij de RTL-talkshow Beau.

Ook de mogelijkheid om scholen te sluiten moet in de nieuwe wet geregeld worden, luidt het advies. Dat kan nodig zijn ‘in geval van een zeer ernstige pandemie’.

Toekomstige pandemieën

Bij het juridisch verankeren van deze vergaande vrijheidsbeperkende maatregelen zou de nieuwe wet ook rekening moeten houden met andere virussen dan corona, schrijft de Raad. “Daarbij is van belang dat een structurele wettelijke voorziening niet slechts gebaseerd kan zijn op de recente ervaringen met COVID-19, maar van toepassing moet kunnen zijn op andere toekomstige pandemieën die naar hun aard mogelijkerwijs een (deels) ander instrumentarium zullen vergen.”

Parlementaire betrokkenheid

De Eerste Kamer pleitte twee weken geleden nog voor meer zeggenschap met betrekking tot coronamaatregelen, maar volgens de Raad is de parlementaire betrokken in het wetsvoorstel ‘voor dit moment toereikend’. Wel moet de rol van het parlement met het oog op een definitieve regeling ‘beter worden doordacht’. De Raad pleit voor een balans tussen flexibiliteit en democratische controle. “De verhouding tussen de noodzaak om snel en flexibel te kunnen optreden (‘slagkracht’) enerzijds, en de noodzaak van democratische legitimatie van grondrechtbeperkende maatregelen anderzijds, zou nader moeten worden doordacht en kunnen worden geoptimaliseerd.”

Onderdeel Wpg

Nadat de Eerste Kamer in mei een vijfde verlenging van de Tijdelijke wet maatregelen COVID-19 verwierp, kondigde de regering aan om na de zomer permanente wetgeving in te voeren. Deze nieuwe coronawet wordt onderdeel van de Wet publieke gezondheid (Wpg) en bevat maatregelen als afstand houden, regels rond mondkapjes en quarantaine en beperking van evenementen. Het concept voor de nieuwe wet stuurde het kabinet in juli ter beoordeling naar de Raad van State, dat vandaag zijn advies uitbracht. Het advies is niet bindend, maar wel zwaarwegend. De regering kan wijzigingen aanbrengen, of het wetsvoorstel onveranderd indienen bij de Tweede Kamer.

Kritiek

Het advies van de Raad van State kan op de nodige kritiek rekenen. “De permanente coronawet van het kabinet komt steeds dichterbij. Als we niet massaal van ons laten horen, zullen we onze vrijheid voorgoed kwijtraken,” reageerde Forum voor Democratie, dat een petitie is gestart om de wet tegen te houden.

Rechtsfilosoof Raisa Blommestijn verbaast zich erover dat de Raad de nieuwe wet niet ver genoeg vindt gaan. “De Raad van State heeft kritiek op de permanente coronawet. Niet omdat de wet onze fundamentele rechten met voeten treedt, maar omdat de maatregelen in de wet niet ingrijpend genoeg zouden zijn. Waarom geen avondklok of QR-code? Ongelofelijk, schaf anders meteen de democratie af,” zegt ze.

Voor zondag 4 september is er een demonstratie aangekondigd in Amsterdam om te protesteren tegen de permanente coronawet. Daarbij zal onder andere de Vierde Golf aanwezig zijn. Deze organisatie maakte in juni al gehakt van het wetsvoorstel.

Dinsdag 30 augustus had programmamaker Flavio Pasquino een verhelderend gesprek met internist in opleiding Jona Walk en advocaat Stan Baggen van de Vierde Golf over de voorgestelde wijziging van de Wpg..